Fark Yaratan Röportaj bölümümüzün ilk konuğu 8. Sezon Fark Yaratanımız Türkiye'deki Rehber Köpekler Derneği kurucusu Avukat Nurdeniz Tuncer. Nurdeniz Tuncer, 2014 yılında kurduğu dernek ile görme engelli bireylerin hareket kabiliyetlerini geliştirerek yaşam kalitelerini arttırıp çevrelerine daha rahat adapte olmalarını sağlamak amacıyla rehber köpekler yetiştiriyor. Aynı zamanda, engelli bireylerin topluma bağımsız katılımı için savunuculuk ve farkındalık çalışmaları sürdürüyor. Tuncer’le hem derneğin faaliyetlerini hem de ocak ayında resmi gazetede yayınlanan rehber köpeklerin şehirler arası otobüslerde seyahat edebilmelerini sağlayan düzenlemeyi konuştuk. 

Merhaba, öncelikle röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için teşekkür ederiz. Henüz sizinle yeni tanışacak olan okuyucularımız için kendinizden bahsedebilir misiniz? Oldukça ilham verici bir hikayeniz var, okuyucularımızın sizinle tanışmasını çok isteriz.

Ben teşekkür ederim. “Eğer zorlukları uygun şekilde kullanırsak, zorluklar aracılığıyla büyüyebiliriz.” der Abraham J. Twerski. Bu sözü daha önce duydunuz mu bilmiyorum ama ben bu sözü ilk duyduğum andan itibaren kendimi bir ıstakoz gibi hissediyorum. Evet, yanlış duymadınız, ıstakoz gibi… Nedenine gelince; hadi gelin size bu değerli bilim insanının ıstakoz hikayesini anımsatayım: Abraham J. Twerski bir gün dişçide sırasının gelmesini beklerken gözüne önündeki sehpada duran dergide bir yazı ilişir: Istakozlar nasıl büyür? Istakozlar, yumuşak ve pelte kıvamında bir vücuda sahiptirler. Bu halleri ile kırılması oldukça zor olan ve hiç genişlemeyen kabuklarının içinde yaşarlar. Vücutları büyür ama kabukları aynı kalır, vücutlarıyla beraber büyümez ve zamanla kabukları dar gelmeye başlar, içinde sıkışıp kendilerini baskı altında ve rahatsız hissederler. O duruma geldiklerinde, bir kayanın altına geçip hem avcılardan saklanıp hem de mevcut kabuğundan sıyrılıp kendine yeni bir kabuk üretirler. Ve bu döngü büyümeye devam ettikleri sürece böyle ilerler. Istakozun doğal yaşamda büyümesini, insan hayatının değişim sürecine uyarlayıp hikayeleştirilmesini deneyimli psikiyatrist Abraham Twerski yapmış ve onun ağzından dünyaya yayılmış. Istakozun büyümesini sağlayan güç kendini rahatsız, sıkışık hissetmesiyle başlamış. Ve işte buradan çıkmış “kabuğunu kırmak” sözü.

Gelelim bana…

Ben okumayı söktüğümde annemin bana hediye ettiği ilk kitap Pollyanna’ydı. Pollyanna’nın da hayata hep olumlu bakması beni etkilemişti o yüzden ben de bardağın hep dolu yanını görmeye çalışırım. Bir şekilde çözülemeyecek sorun yoktur. Evet görme kaybı yaşadım, bu benim engelleyebileceğim bir durum değildi ama görme kaybım arttıkça teknolojinin ilerlemesi de arttı. Tabii ki az gören bir çocuk olmak bir adaptasyon süreci gerektirdi. Ailemin desteğiyle bunu atlattım. Eğitimime, kişisel gelişimime, bakımıma çok önem verdim. Paylaşımı sağladım, çok çalıştım ve azmin sonunun ne kadar güzel sonuçlar doğurduğu gördüm. O yüzden pozitif olmaya devam! İçimdeki yaşama sevinci büyüdükçe dar gelen kabuklarımı ıstakoz gibi değiştirmeyi öğrendim. Engellenen birey olmamak azmiyle hayata katıldım. 2001 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldum. Çalışma hayatımın yoğun olması, belirli faaliyetlerde bulunmam, bu topluma bir şey katabilmem, hayata tutunup insanların hayatını değiştirebilmem de benim pozitif kalmamı sağladı.

İşimde kazandığım deneyimle birlikte, 10 yaşından itibaren görme bozukluğu problemimin getirdiği güçlükleri de göz önüne alarak, zamanımı ve enerjimi giderek artan bir oranda Türkiye'deki engelli haklarına gönüllü olarak ayırdım. 2014 yılında, dönemin İngiltere Büyükelçisi Sayın Richard Moore’un eşi sevgili Maggie Moore ile birlikte Rehber Köpekler Derneği’ni kurduk. O tarihten beri, kurucu Dernek Başkanı olarak, görme engelliler için yasal statüyü ve yaşam standardını ilerletmek, onlara istihdam sağlamak ve eğitim fırsatları sağlamak için çalışmalarımı yürütmekteyim. İki gözüm dediğim Türkiye’nin ilk Rehber Köpeği Kara ile birlikte toplumda rehber köpekler ile ilgili farkındalığın yaygınlaşması için projeler yürütmekteyim. Mesleğim icabı benden sonra sokağa çıkacak rehber köpek sahipleri için ön hazırlıkları yapmak üzere kolları sıvadım. Toplu taşımadan, kamu alanları ve sosyal etkinlik mekanlarına kadar pek çok alanda yerel yönetimler, valilik, bakanlık dahil pek çok merciye ulaşarak, rehber köpeklerle ilgili farkındalığı yaygınlaştırma çabamızı sürdürdük.

Sıklıkla ulusal ve uluslararası etkinliklere konuşmacı olarak davet edildiğimde rehber köpeklerle ilgili farkındalık üzerine konuşmalar yapıyorum. Mümkün olduğunca yaygın bir şekilde geleneksel medyada ve sosyal medyada rehber köpekler konusunda kamuoyunu bilgilendirici haberlerle yer almaya gayret gösteriyorum.

Özel yaşamında ise spor ve dansın görme yetersizliği olan kişilerin dengelerini ve fiziksel kabiliyetlerini güçlendirmeye büyük katkı sağladığı bilinciyle, hobilerimi sosyal mesajlarla birleştirerek aktivitelerde bulunuyorum. Örneğin “Fırsat eşitliği varsa, engel yoktur” sloganıyla hem kadın hem de görme engelli olarak “yapabilirim” mesajını hedefleyerek, Fethiye Babadağ’da yamaç paraşütü ile atladım, flamenko dansı eğitimi aldım, Avrasya Maratonu’nda iki kez sosyal farkındalık için Kara ile birlikte koştum. Bunların yanı sıra; Görme engellilere yönelik farkındalık çalışmaları için tandem bisiklet kullanmaya başladım. Başta görme engelliler olmak üzere gençlere İngilizce dersi verme ve kariyerlerinde fark yaratmak için gönüllü mentorluklar yapmaktayım.

Felsefem, yaşamak istediğim toplumun inşasına yardımcı olmaktır. Gönüllü faaliyetlerin yanında çok sevdiğim avukatlık mesleğimi de sürdürmekteyim.

8. Sezon Fark Yaratanımızsınız, kurduğunuz Türkiye’deki Rehber Köpekler Derneği ile önemli çalışmalar sürdürüyorsunuz. Türkiye’deki Rehber Köpekler Derneği nedir, neler yapar, neyi değiştirmeyi ve neye çözüm sunmayı hedefliyor? Sizin bu derneği kurmadaki motivasyonunuz nedir?

Rehber Köpekler Derneği, göremeyen kişilere bedelsiz bir şekilde rehber köpeği verir. Rehber köpek, göremeyen kişiye teslim edildikten sonra da veteriner, mama ve eğitim desteği ömür boyu devam eder. Bu bağlamda çalışmalarımıza devam ediyoruz. Motivasyonumu en çok arttıran kişi sevgili Maggie Moore. Rehber köpeği ile olan diyaloğu, rehber köpeğinin ona verdiği rahatlık ve bağımsız hareket beni çok etkiledi. Ben de iki gözüm Kara ile yollara çıktıktan sonra bunun ne kadar etkili olduğunu fark ettim. Fizyolojik ve psikolojik etkilerini gördüğüm için birçok arkadaşıma daha erişebilmesi, ulaşabilmesi için çalışmalara devam ettim.

Dernek olarak rehber köpeklerle ilgili toplumun nabzını tutarak farkındalık faaliyetlerinin gönüllülerle birlikte yaygınlaşmasına çalışıyoruz. Ne zaman ki rehber köpeğim oldu, o zaman ben bu hayatta farklı dokunuşların önemini hissedip farklı kararlar aldım. Rehber Köpeğim Kara ile birlikte ülkeme elimden gelen katkıyı sunabilme çabamı sürdürüyorum.  Ülkemde görme engelli bireylerin erişebilirliği için en iyi olanakların oluşmasını arzu ediyorum. Rehber köpeğin görme engelli için yol gösteren, görevli bir rehber olduğunun bilinmesi ve girdiği ortamda kabul görmesi en temel önceliğimiz. Yakın gelecekteki hedeflerimiz; okul istiyoruz, rehber köpek eğitimi konusunda eğitimler vermek istiyoruz. İsteyen herkese rehber köpek ulaştırabilmek istiyoruz. Yakın bir zamanda bu hedefimiz gerçekleşme aşamasına gelecek. Tabii ki rehber köpek herkes için uygun olmayabilir ama isteyen herkes erişebilmeli. Tamamen bedelsiz olarak köpeklerimizi görme engelli bireylerle buluşturuyoruz ve bunun sürdürülebilir olması için çabalıyoruz. Ülkemizdeki görme engelli vatandaşlarımız, medeni ülkelerde yüz yılı aşkın süredir benimsenmiş olan bu sistemin, engellerle karşılaşmadan işlemesini ve yasalarla koruma altına alınmasını hak ediyor. Birçok ülke yüz yıl önce bu uygulamaya başlamış ve bizim geçtiğimiz adımları geçmiş. Bu adımları aşabildiğimiz ölçüde daha da hızlanacağız. Kurumların ve bireysel gönüllülerimizin katkıları bizleri motive ediyor. Sokak hayvanlarının çok olduğu hareketli bir ülkeyiz, bu rehber köpeklerimiz için eğitici bir ortam sağlıyor. Tabii ki her şey kolay olmadı, sancılı dönemler geçirdik. Türkiye’de yepyeni bir kültür, oluşum...Her gün yeni bir şey tecrübe ettik, yavru köpeklerin ailelere teslimi, eğitim müfredatı, eğitmen… Farklı aşamalardan geçtik, kimi zaman çok zorlandık kimi zaman aldığımız ödüller, sponsorlarımızın destekleri bizi güçlendirdi. STK’ların iktisadi teşebbüsü olmadan da ayakta durabileceğimizi gösterdik. Açık Açık Platformu’na üye olduk. Birden fazla konuda çalışmalar ve farkındalık seminerleri yürüttük. Bir köpeğin pozitif eğitildiğinde bir insanın hayatında yarattığı güzellikleri anlatmak, gönüllü ailelerin emekleriyle yaptığı bağış destekleri, sponsorlarımızın (Marriott Otelleri, Nestle Purina Pro Plan, Zorlu Center, Zoetist, Tarabya İngiliz Okulları, İngiliz Ticaret Odası ve Arçelik) sosyal sorumluluk projeleri kapsamında katkılarıyla büyüdük. Türk Standartları Enstitüsü ile Avrupa Birliği standartlarında çalışmalar yaparken Avrupa Birliği Rehber Köpekler Federasyonu ve Uluslararası Rehber Köpekler Federasyonu ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz.

Rehber köpekler kavramını ilk kez okuyanlarımız olabilir. Rehber köpeklerin görme engelliler için önemi nedir? Bir rehber köpek, görme engeli olan bir bireyin hayatına nasıl etki edebilir?

Rehber köpekler görme engellilerin günlük hayatlarında bir yerden bir yere güvenle seyahat etmelerine destek olan özel eğitimli yardımcılardır. Yoldaki ağaç, direk, çukur, kaldırıma park etmiş araç gibi engellerin etrafından dolaşırlar. Kaldırım başlarında, trafik ışıklarında, merdivenlerde dururlar. Boş bank, asansör, kapı, çöp kutusu, otobüs durağı gibi görme engelli bireyin ihtiyacı olabilecek şeyleri bulurlar. Rehber köpekler sayesinde görme engelli bireyler bağımsız hareket ederek yaşamlarını sürdürebilirler.

Rehber köpeklerin eğitimi konusunda da bilgi verebilir misiniz? Tüm köpeklerin eğitimi dernek tarafından mı gerçekleştiriliyor? Modelin nasıl işlediğini merak ediyoruz, dileyen bir vatandaş derneğin çalışmalarına dahil olabilir mi?

Köpeklerin tüm eğitim aşamaları dernek bünyesinde gerçekleştirilmektedir. Anne-babası bilinen Golden Retriever ve Labrador Retriever cinsi sağlıklı köpekler 8-10 haftalıkken birtakım testlere tabi tutulurlar. Bu testler; köpeğin seslere ve cisimlere ilgisini ölçer, ortama alışma durumunu gözlemler. Bu testi geçen köpekler gönüllü bakıcı ailelere teslim edilirler ve yaklaşık 12-15 ay burada kalırlar. Bu süreçte aileler, Rehber Köpek Hareketlilik Eğitmenleri tarafından 2 haftada bir ziyaret edilerek eğitimlerle ilgili yönlendirilirler. Yavru rehber köpek adayları gönüllü bakıcı aile yanında geçen zamanda ev içinde, aile ortamında yaşamayı ve sosyalleşmeyi öğrenirler. Bu aşamayı başarıyla tamamlayan rehber köpek adayları Rehber Köpek Hareketlilik Eğitmeni ile birlikte yaşamaya ve rehberlik eğitimi almaya başlarlar. Eğitimin bu aşaması tamamen sokaklar, kafeler, restoranlar, sinemalar gibi sosyal alanlarda gerçekleştirilir; rehber köpek adayları bu alanlardaki engelleri aşmayı ve rehberlik etmeyi öğrenirler. Bu aşamayı da başarıyla tamamlayan köpekler özelliklerine göre en uygun olan görme engelli birey ile eşleşme sürecine başlar. Eşleşme sürecinin ilk iki haftasında görme engelli birey ailesinde ayrı olarak köpek ve eğitmenle yaşar. Köpeğin bakımını, ihtiyaçlarını gidermeyi ve köpeği yönlendirmeyi öğrenirler. Sonraki iki hafta ise görme engelli bireyin yaşadığı çevrede gerçekleştirilir ve köpek görme engelli bireyin hayatına adapte edilir. Evinden iş yerine, sık gittiği restoran, kafe ve alışveriş merkezlerine gidilir. Bu aşama da tamamlanınca eşleşme gerçekleşmiş olur. Rehber Köpek Hareketlilik Eğitmeni ilk senede altı ayda bir, sonrasında senede bir kez rehber köpeği ve sahibini ziyaret eder.

Eğitim sürecine destek olmak isteyen kişiler gönüllü bakıcı aile olarak derneğin çalışmalarına dahil olabilir. Bu süreçte yavru köpeğin evde 4 saatten fazla yalnız kalmaması gerekmektedir. Rehber köpek adayları gönüllü bakıcı ailelerin yanındayken mama ve veteriner hizmetleri dernek tarafından temin edilmektedir.

Çok yakın zamanda, resmi gazetede rehber köpeklerin şehirlerarası otobüslerde seyahat edebilmesi için yasal süreç tamamlandı. Bu süreç için savunuculuk çalışmaları yaptınız mı? Yaptıysanız süreci nasıl ilerlettiniz, ne gibi adımlar seyrettiniz? Bu karar, hem rehber köpekler hem de görme engelli bireyler için neden önemli?

Derneğimizin öncelikli amacı rehber köpeklerin toplumdaki engelli bireyin girebileceği her ortamda kabul görmesidir. Bu konuda farkındalığın yaygınlaşması sayesinde Türkiye'de bir ilki gerçekleştirdik. Toplu taşımada; metroya, metrobüse, uçağa, trene rehber köpeklerle birlikte bindik. Hukukçu olmamın etkisiyle yasal anlamda hakları kazanmak için mesleki bilgilerimi ve tecrübemi kullandım. Bir rehber köpeğin görme engellinin hayatındaki önemini göstermek üzere hayata katıldık. Seyahat özgürlüğü Birleşmiş Milletler'deki erişilebilir haklardan biridir, temel insan hakkıdır. Biz bu temel insan hakkı için farkındalık çalışmalarımızı hep sürdürdük. Karayolları bugüne kadar çözemediğimiz konulardan biriydi. Rehber köpekler tüm toplu taşımalarda olmalıydı, şehirler arası ulaşım da buna dahil olmalıydı. Biz de bu konunun üzerine gittik yasal anlamdaki taleplerimizi ilettik. Farkındalık çalışmalarımız sonucunu verdi. Çünkü amacımız sadece özel aracı olana, çok para kazanana değil toplumun her kesimindeki bireylere rehber köpek ulaştıktan sonra yaşamını kolay ve erişilebilir kılmak.

Eklemek istedikleriniz varsa son mesajınızı da alabiliriz. Okuyucularımızın dernek için yapabileceği, katkı sunabileceği bir alan var mı? Tekrar çalışmalarınız ve politika geliştirme sürecindeki başarınız için tebrik ederiz.

Türkiye'deki Rehber Köpekler Derneği birçok ilke imza attı. Amacımız rehber köpeklerle ilgili çalışmaların yaygınlaşarak sürdürülebilir hale gelmesidir. Bunun için daha fazla gönüllü gücüne ve emeğe ihtiyacımız var…

Bir yavru köpeğe bir yıl yuvanızı açın ve birçok hayata dokunun diyoruz. Bunun yanı sıra derneğimiz sosyal sorumluluk projelerinde de yer almayı istiyor. Gençlerin sosyal sorumluluk projelerine katılımının eğitimleri sırasında ve sonrasındaki iş hayatlarındaki kariyerlerine önemli katkı sağladığını araştırmalar gösteriyor. Gençlerin bizlerle birlikte çalışması için kapılarımız onlara hep açık.

Özellikle kadın eğitmen istihdamını arttırmak üzere farklı kurumlarla uluslararası eğitmen eğitici kursu için çalışmalar başlattık. Eğitmen adaylarını bekliyoruz.  Kurulma aşamasındaki okulumuz için Avcılar Belediyesi ile iş birliğimiz devam ediyor. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın tüm kamu kurum ve kuruluşlara erişilebilirlik konusunda verdiği destek ve bilgilendirmeler bizi mutlu ediyor. Bu tür desteklerin yaygınlaşması için biz de farkındalık çalışmalarına devam ediyoruz.

Özgecilik kavramı esas alınarak bireylerin ihtiyaç duyduğu konularda yapacağı çalışmalar, toplumdan aldığını topluma hizmet olarak sunmak, daha mutlu bireyler daha mutlu toplum demektir. O yüzden biz de diyoruz ki bizimle olmaya var mısınız? Haydi birlikte ücretsiz sahiplendirdiğimiz ve görevleri süresince tüm masraflarını karşıladığımız rehber köpeklerin sayısını arttıralım! Birlikte güçlüyüz!

Türkiye'deki Rehber Köpekler Derneği'nin çalışmalarına https://www.rehberkopeklerdernegi.org adresinden ulaşabilirsiniz.