Fark Yaratan Röportaj bölümümüzün ikinci konuğu 4. Sezon Fark Yaratanımız Afette Rehber Çevirmenlik Organizasyonu (ARÇ) kurucularından Alev Bulut. ARÇ, Çeviri Derneği bünyesinde 1999 Marmara depremi esnasında yurt dışından gelen yardım ekipleri ile yerel yetkililer, gönüllüler ve depremden etkilenen vatandaşlar arasında iletişim eksikliğinin fark edilmesi üzerine kuruldu. ARÇ, bir afet durumunda Türkiye'ye gelen yabancı arama kurtarma ekiplerine ve yardım kuruluşlarına çeviri desteği veriyor. 6 Şubat’ta meydana gelen depremlerde sahaya ilk giden ekiplerden birisi de Afette Rehber Çevirmenler oldu. Arama kurtarma çalışmalarının en önemli paydaşlarından olan çevirmenlerin saha deneyimini bu röportajda okuyabilirsiniz.

Merhaba, öncelikle çok yoğun çalıştığınızı bildiğimiz bugünlerde röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için teşekkür ederiz. Depremden etkilenmiş herkese geçmiş olsun dileklerimizi yinelemek isteriz. Henüz sizinle bu röportaj aracılığıyla yeni tanışacak olan okuyucularımız için kendinizden bahsedebilir misiniz?

Depremden etkilenen herkese tekrar geçmiş olsun, başımız sağ olsun, yaralılara acil şifa olsun. Ben de bu röportaj için size teşekkür ederim. Afette Rehber Çevirmenlik Organizasyonu’na (ARÇ) gösterdiğiniz ilgiye ayrıca teşekkür ediyoruz. İstanbul Üniversitesi’nde öğretim üyesiyim. Çevirmenim, eğitmenim. Kurulduğu 1999 yılından beri Çeviri Derneği’nde görevler almaktan, ARÇ’ın kurucu ve eğitmenleri arasında bulunmaktan gurur duyuyorum. ARÇ Görevlendirme Birimi’nde koordinasyon ve eğitimde görev alıyorum. ARÇ’ın özellikle dış paydaşlar ve STK’larla eşgüdümlü çalışabilmesi için üstüme ne düşerse yapmaya çalışıyorum.

4. Sezon Fark Yaratanımız olarak afetlerde önemli bir iletişim eksikliğini gideriyor ve zamanla yarışılan arama kurtarma anlarında operasyonların hızlanmasına yardımcı oluyorsunuz. Afette Rehber Çevirmenlik Organizasyonu'nun niçin kurulduğunu ve bu zamana kadar neler yaptığını bir de sizden dinleyebilir miyiz?

ARÇ bir gönüllü girişimi olarak 1999 Marmara depreminin ardından benim de halen görev yaptığım İstanbul Üniversitesi’nde ortaya çıktı. Konuyla ilgilenen öğretim elemanları ve öğrenciler olarak deprem gibi afetlerde gönüllü rehber çevirmenlik hizmetlerinin nasıl verilebileceğini, bizim afetlerde ve acil durumlarda nasıl faydalı olabileceğimizi düşünüp planlarken doğdu ARÇ…Diyebilirim ki girişimimiz, bir afetin ardından çaresizlik içinde ve üzüntüyle, kendi uzmanlık alanımıza dönük toplumsal bir ders çıkarma çabasından doğmuş oldu. Tıpkı başka meslek dallarının da afetlerde faydalı olmak için gönüllü olmaları gibi…İstanbul’un hemen ardından Hacettepe Üniversitesi’nden katılımlarla daha güçlenerek organizasyon yapımızı belirledik. ARÇ 2000 yılında ilk eğitimini verdi, bizler de kurucular olarak o ilk ekipte öğrenci olarak arama-kurtarma eğitimi (eski adıyla sivil savunma gönüllüsü) sertifikalarımızı alırken bir yandan da eğitmenlik yapıp eğitime katılanlara afet bağlamında konu terim çalışması, sözlü çeviri teknikleri, uluslararası yardımlaşma ve iletişim bilgileri verdik. Uzmanlardan seminerler aldık. Yeni kurulmuş olan Çeviri Derneği’ni de aynı yıl çatı STK olarak benimseyerek 2001 yılında İstanbul Valiliği ve İl Sivil Savunma Müdürlüğü ile afetlerde iş birliği için bir protokol imzaladık. Bu bizim üniversite-STK-devlet üçgeninde koordinasyonlu ve planlı bir biçimde afetlere hazırlanmamız içindi. Çeviri Derneği web sayfasında ARÇ linkinden Türkçe ve İngilizce olarak da daha uzun okumak mümkün bu bilgileri (ceviridernegi.org; ceviridernegi.org/blog).

6 Şubat Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası depremden etkilenen iller için afetin etkilerini azaltabilmek amacıyla hem bireysel hem de çeşitli kuruluşlar aracılığıyla herkesin birçok yardım çalışmasına katkı sağlamaya çalıştığına şahit olduk. Birçok yurttaşımızın da yurt dışından bölgeye gelen arama kurtarma ekiplerine yardımcı olmak istediğini gördük. Bu anlamda Afette Rehber Çevirmenlik Organizasyonu deprem bölgesinde neler yaptı?

6 Şubat sabahı ARÇ telefon zinciri ilk saatte başladı ve ekibimizden üç arkadaşımız AFAD’ın organize ettiği ilk sevkiyatlarla İstanbul’dan bölgeye, öncelikle Adana’ya hareket ederek deprem bölgesinde çevirmenlerin koordinasyonunu yürütmek amacıyla ARÇ masasını kurdular. İlerleyen günlerde yurt dışından iki deneyimli arkadaşımız onlara eklendi. Eş zamanlı olarak ARÇ'nin genel koordinasyonunda da Görevlendirme Birimi üyeleri 7/24 görev yapmaya başladı. İlk saatlerden itibaren çok yoğun bir iletişim ve organizasyon trafiği başladı. Daha önceden bildiğimiz her şeyi, hazır olduğumuz hareket biçimini afetin büyüklüğüyle ilgili yaşadığımız büyük şokun ve acıların ortasında uygulamaya çalıştık. Sahada, yabancı ekiplerin geldiği havaalanları ve kriz merkezlerindeki masada ARÇ sorumlusu çevirmen gereksinimine göre saha ekibinden çevirmen yönlendirmesi istedi. Merkezdeki nöbetimizde yurt dışından gelen ekiplerin bilgisini önceden Birleşmiş Milletler OSOCC (İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi) sanal platformundan da izleyerek güncel bilgileri sahaya yansıtmak için kesintisiz bir nöbet tutuldu. Çevirmen ihtiyacı için öncelikle ağımızdaki eğitimli ARÇ üyelerine çağrı yaptık, aynı hızla çevrim içi bir Görevlendirme Formu ile Çeviri Derneği ve başka kanallardan ulaşan başvuruları kayda geçirdik. Saha ekibimizin çeviri STK’larının temsilcileriyle iş birliği halinde adeta sel olup akan form listelerinden gönüllü çevirmenleri sahaya giriş yapan yabancı arama-kurtarma ekipleriyle buluşturmadaki koordinasyon çabasını anlatmam mümkün değil. Saha grubunun ayrı bir iletişim grubu vardı, merkezin ayrı, genel grup ayrı, merkez nöbeti ayrı, saha nöbetleri ve toplantıları ayrı… Arkadaşlarımızdan daha bilgili ve deneyimli olanlar yenilere bilgi aktardı, ihtiyaç duyacakları temel malzeme, teknik bilgi, terim listesi vb. hazırlıklar gruplarda paylaşıldı. ARÇ yelekleri giyildi ve AFAD koordinasyonuyla uyum içinde gönüllü çevirmen görevlendirmeleri ilk günün gecesinden itibaren başladı, bu ilk evre çalışmaları 19 Şubat gecesine kadar sürdü… Şimdi ikinci evrede koordinasyon ve destek görevini sürdürüyoruz, Çeviri Derneği hesapları üzerinden yeni durum bilgilerimizi paylaşıyoruz. Genel grubumuza bilgi aktarıyor ve BM ağından ülkemize gelen yabancı ekiplerin de izleyebileceği İngilizce değerlendirme dokümanlarını dolaşıma soktuk…Deneyimlerimizi bu röportaj gibi bazı ortamlarda paylaşmaya başladık ancak asıl hedefimiz sahadaki koordinasyonda görev alan arkadaşlarımızın ve sahada görev yapan çevirmenlerin deneyimlerini bir araya getirip raporlaştırıp ilgili birimlerle paylaşmak ve kamuoyunu da bu açılardan bilgilendirmek. Ve tabii ARÇ’ın çalışmalarında zayıf kalan yanları da ortaya çıkararak bundan sonraki hazırlıkları iyileştirmek.…

Gönüllü olmak isteyenlerin sayılarının çok yüksek olduğunu biliyoruz. Dil bilen birçok insan deprem bölgesinde destek olmak istedi, siz bu ilgiyi nasıl yorumluyorsunuz?

Yoğun ilgiyi bu büyük afette yaralara çare olmaya, elinden geleni yapmaya, insanlık görevini yerine getirmeye çalışma arzusuna bağlıyorum. Hepimizin içi yandı, o anda, hemen bir şey yapmak, faydalı olmak istedik. Böyle bir afette yıkımın ve acının büyüklüğü karşısında elinden ne gelirse yapmaya, bilgisiyle, becerisiyle çare olmaya hazır ne kadar çok duyarlı insanın, gönüllülerin olduğunu, sivil toplumun gücünü gördük. Bu ortamda görev almak isteyen çeviri gönüllülerini belirlemek için hazırladığımız görevlendirme bilgi formu bizim planımız dışında internette paylaşılıp 3 gün içinde 10.000’e yakın kişi doldurunca iletişim hatlarımız adeta kilitlendi. Çalışma biçimimizde genel medyada ve sosyal medyada çevirmen arama yöntemi yok, tersine bu gibi kontrolsüz araçlardan özellikle uzak duruyoruz. Kendi planımıza ve ağlarımıza ağırlık vererek ilk iki hafta içinde 250’yi aşkın kişinin sahada görev alma sürecini koordine ettik. Saha ekibimiz ilk andan itibaren kendi ağımızdan ve alanımızdaki İstanbul Rehberler Odası (IRO), Türkiye Konferans Tercümanları Derneği (TKTD) ve Çevirmenler Meslek Birliği (Çevbir) gibi önemli STK’larla iş birliği içinde oluşturulan ağdan gönüllüleri sahaya yönlendirdi. Afetlere müdahalede devletle 2001 yılından beri iş birliği protokolü bulunan bir ekip olarak belli bir işleyişe uygun davranmayı gerektiren bu gönüllü çevirmen yönlendirme işinde olabildiğince isabetli hareket etmeye çalışırken katılımları da geniş tuttuk. ARÇ Merkez Koordinasyonumuz ve Saha Koordinatörlerimiz gönüllüleri hızla sahaya ulaştırmak için AFAD ile ve sahadaki paydaşlarla eşgüdümlü çalıştılar. Çok kritik tarafları olan bu tür görevlendirmelerde kimin nerede görevlendirileceği, sahadaki koşulların izlenmesi ve bunların kayıtlarının tutulması çalışmaların sağlıklı yürümesi için gerekli olduğu kadar resmi birimlere karşı da sorumluğumuzdu. En fazla İngilizcede, Arapçada, Kürtçede ve yabancı ekiplerin ihtiyaç duyduğu başka dillerde, toplam 11 dilde, yabancı ekiplerle buluşma yerlerine en yakın, en deneyimli gönüllülerden ekipler ve ek katılımlar sağlandı. 19 Şubat itibariyle son durumu ve rakamları sizinle de paylaştığımız infografik özetliyor, 50’den fazla yabancı ekibe çeviri desteği verildi, 5 ilde ARÇ, 2 ilde İstanbul Rehberler Odası koordinasyonuyla…

Sahada yabancı ekiplere iletişim desteği verenlerin sayısı elbette bizim görevlendirdiklerimizin çok üstündedir. Biz ARÇ’a ulaşan talepleri kendi ağımız ve çalışma yapımız içinde karşılayıp yönetiyoruz. Koordinasyonumuz dışında sahada çalışan pek çok çevirmen de daha sonra bizimle ilişki kurup iletişim ağımıza dahil oldu. ARÇ'tan daha önce haberi olmayan paydaşlar ve sahada çalışan çevirmenler de böyle bir yapılanmanın gerekliliğini gördüklerini bize iletiyorlar. Bu da bizim bundan sonraki çalışmalarımıza yansıtmamız gereken bir unsur…

Afetlerin her daim olmaya devam ettiği bir ülkede yaşıyoruz. Bundan sonraki afetlerde destek olmak isteyen gönüllüler, grubunuza nasıl katılabilir? Çevirmen olarak destek vermek isteyen biri neler yapmalı ve hangi kriterleri karşılamalı?

Çeviri Derneği çok yakında bu konuyla ilgili (ceviridernegi.org/gonullu-basvurulari/) web sayfasında ve sosyal medya hesaplarında güncel değerlendirmeler paylaştı. Planımız dışında formumuz genele yayıldıktan sonra ARÇ’a başvurup sahaya gitmek istediğini bildiren 10.000’e yakın çeviri gönüllüsüne sıcak saatlerde dönüş sağlayamadık. Ama bu ilgi kendi başına çok önemliydi. Geçtiğimiz günlerde bir altyapı oluşturarak bütün bu gönüllülere SMS gönderdik, hem sahadaki çalışmalarımız hem de ARÇ’ın çalışma biçimi hakkında bilgilenecekleri kanalları açtık. 23 yıldan beri belli bir ilgi düzeyiyle çalışmalarımızı yürütürken şimdi yeni bir evreye girdiğimizi görüyoruz. Bundan sonraki iletişim ağı ve eğitimlerle ilgili bir değerlendirme yaptık ve yapacağız. Biz bir sivil gönüllü girişimiyiz. Bir Dernek çatısı altındayız ama özerkiz, kendi işleyişimiz ve yönetmeliğimiz var. İnsan gücümüzü artık bu yeni sayıya göre nasıl uyarlayacağımızı düşünmek ve planlamak üzere uzun ve yoğun bir süreç bizi bekliyor. Böylesi büyük bir afette, böyle bir felakette hiç sınanmamıştık…2011 Van Depremi Sabancı Vakfı’nın bizi fark ettiği yerdi hatırlarsanız. O zamanki Görevlendirme Birimi Sorumlumuz Erkan Altınsoy Fark Yaratan videomuzda bizi anlatmış, Fark Yaratanlar programınızda ARÇ’ı temsil eden Aslı Takanay Van deneyimini anlatmıştı. O olayda da ARÇ Merkez Koordinasyonu yoğun çalışmıştı. ARÇ İzmir’den arkadaşlarımız da o dönemde sahada yoğun çalıştılar. Geçen zaman içinde çok fazla tatbikata katıldık, eğitimler aldık, gönüllü ağımızı genişletmeye çalıştık hep ama bu boyutta ilk deneyimimizden çıkardığımız saha derslerini bize katılmak ve çeviri gönüllüsü olmak isteyenlerle paylaşmak en büyük görevimiz olarak görünüyor.

Sizinle, afetlerde yer almak isteyen çevirmenler için yıl boyunca herhangi bir etkinlik/eğitim yapıyor musunuz? Yoksa, anlık olarak afet anlarında mı bir araya geliyorsunuz?

ARÇ’ın varlık sebebi ihtiyaç doğmadan hazırlıklar yapmak ve ihtiyaç anında olabildiğince hızlı ve isabetli görevlendirmeler yapmak. Acil durum organizasyonun işlemesi, sahada olan bitenin takibi, sahadaki çevirmenlerin desteklenmesi de kolayca göz ardı edilebilen çok önemli görevler. Dolayısıyla eğitimler, bilgi yönetimi, hazır bulunuşluk, acil durumda devreye sokulacak bilgi ve bağlantılar çok önemli şeyler. Bu depremden önce ARÇ üyelik formu doldurup iletişim grubumuzda yer alan 300’e yakın gönüllünün yarıya yakını bir günlük veya temel ARÇ gönüllü seminerlerini almış durumdaydı. Pandemi döneminde de çevrim içi gönüllü seminerleri yapmıştık. Buna devam edeceğiz ama eğitimlerimizde bilişim teknolojilerine ağırlık vererek daha yaygın uygulamalara yöneleceğiz…Kısacası zaten eğitim veriyorduk ve bunu hiç bırakmadık ama özellikle yakın gelecekte olma ihtimali yüksek İstanbul depremiyle işimiz artıyor ve İstanbul dışında ARÇ Ankara ve İzmir başta olmak üzere üyelerimizin bulunduğu başka iller örneğin Sakarya, Antalya ve Çanakkale önem kazanıyor, belki ileride ARÇ ağına eklenecek noktalar Antep, Adana gibi bugünün bu çok acı deneyiminden geçmiş iller olabilir. İstanbul yardıma giden değil yardıma gelinen yer olunca bizler de burada yaşayan ARÇ eğitmenleri ve ekip üyeleri olarak depremden etkilenen sınıfına gireceğimiz için, İstanbul dışı ARÇ yapılanmasının çok daha güçlenmesi gerekiyor.

Bu depremden sonra, gönüllü olarak sizinle birlikte olan ekipleri görünce gönüllülerin dikkat etmesi ya da özen göstermesi gereken bir şey olduğunu düşündünüz mü? Örneğin, deprem bölgesine gelmeden bireysel olarak psikolojik sağlamlık, süreçleri etkiliyor mu? Bu deneyim için henüz yeteri kadar cesareti olmayan gönüllüler için tavsiyeleriniz var mı?

Afetlerde çeviri ve iletişim gönüllüsü olmak isteyenlerin elbette fiziksel ve psikolojik uygunluklarını değerlendirmeleri önemli. Bir hafta kendine yetecek donanımı olmadan kimsenin sahaya gitmemesi gerek. Bu açılardan görevlendirmeleri belli bir denetimden geçirerek yapıyoruz. “Orada insanlar ölüyor, siz nelere bakıyorsunuz” psikolojisine teslim olunmamalı. Zira tam da insanlara gerçek yardımın ön koşulları bunlar. Bize afet anında katılanlara da kısa bir oryantasyon yapıyoruz, bu bile sahada çok değerli ama daha uzun eğitimlerden geçip hazırlıklı olarak gidenlerin kritik durumlarda nasıl davranacaklarını bilme, sahadaki travma ile baş etme düzeyi farklı olacaktır. Sahadan dönen çevirmenler için travma sonrası stres için destek seminerleri ve oturumları düzenlemeye, daha doğrusu bunun için uzmanlardan destek almaya çalışıyoruz. Zor koşullar altında çalışabilmek için kendimizi, kendi güvenliğimizi gözetmekle işe başlamalıyız. Afet alanındakilerin bir de bizimle uğraşmamaları için kendi ruhsal durumumuzu ve uygunluğumuzu ekip liderleri kadar biz de gözetmeli ve sıkıntımız varsa açıkça ifade etmeliyiz.

Okuyucularımıza iletmek istediğiniz bir konu varsa son mesajınızı da alabiliriz. Okuyucularımızdan çalışmalarınızı kolaylaştırmak isteyenlerin, organizasyonunuz için yapabileceği şeyler var mı?

Son olarak bu bültenin bütün okurlarına deprem ülkesinde yaşadığımızı unutmayalım demek istiyorum. Yakınından çok büyük depremler üretebilecek fay hattı geçen dev metropol İstanbul’da yaşayanların temel afet bilinci eğitimi ve ilk yardım eğitimi gibi temel eğitimleri öncelikle kendileri ve aileleri için almalarının önemini hatırlatmak istiyorum. Bu ara çokça duyduğumuz gibi doğa olaylarının afetlere, felaketlere dönüşmemesini ve afetlere hazırlıklı olmayı diliyorum.

Bunun dışında afetlere hazırlıkta çeviri ve iletişim ağının bir parçası olmak isteyenlere kapımız açık elbette...ARÇ gönüllüsü olmak isteyenlerin Çeviri Derneği ARÇ linkini ve orada kamuoyuyla ve form dolduran gönüllülerle paylaştığımız metinleri incelemelerini, bildikleri (tercihen sözlü çeviri de yapabildikleri) dillerde bize katılmak için kendilerini değerlendirmelerini ve gönüllü olmak istiyorlarsa üyelik formumuzu doldurmalarını öneririm. ARÇ’a bülteninizde yer verdiğiniz ve hep desteğinizi hissettirdiğiniz için teşekkürlerimizle…

Afette Rehber Çevirmenlik Organizasyonu çalışmalarına https://ceviridernegi.org/arc-hakkinda adresinden ulaşabilirsiniz.