Fark Yaratan Röportaj bölümümüzün yedinci konuğu 14. Sezon Fark Yaratanımız Körüz.Biz platformunun kurucusu Murat Kefeli. Körüz.Biz ile görme engelli bireylerin bağımsız yaşamını destekleyecek içeriklerin yaygınlaşması ve görme engellilerin günlük hayatta maruz kaldıkları olumlu ve olumsuz davranışların ön plana çıkarılarak gören bireylerde de farkındalık oluşturulması üzerine çalışmalar yürüten Murat Kefeli ile çalışmalarını konuştuk.
Körüz.Biz’in kurucusu olarak 7 Haziran’da kamuoyuyla paylaştığımız üzere 14. Sezon Fark Yaratanlarımızdan biri seçildiniz, tekrar Fark Yaratanlar ailemize hoş geldiniz. Ayrıca röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için de teşekkür ederiz. Henüz sizinle bu röportaj aracılığıyla yeni tanışacak olan okuyucularımız için kendinizden bahsedebilir misiniz?
Öncelikle Körüz.Biz'i okuyucularınızla buluşturduğunuz için Körüz.Biz ekibi adına teşekkür ederim. Lise yıllarında başladığım radyo programcılığına bölgesel radyolarda devam ettim. Ardından aynı alanda eğitim aldım. Üniversitedeyken işitme kayıpları başladı. Ancak farklı gerekçelere odaklanıldığı için yanlış tanı kondu. Radyoculuğu bırakıp yazılım sektörüne yöneldim. Belli bir sebebe bağlı olarak duyusal iletimi sağlayan sinir sistemi zedelenmesi olarak özetlenebilecek nöropati tanısı sonradan kondu, sebepse bulunamadı. Birkaç yıl sonra kör oldum. Yazılım sektöründen uzaklaşıp kitap yazarlığına başladım. Bir süre sonra Körüz.Biz fikri aklıma geldi ve bilgisayar kullanımını yeniden kontrolüm altına aldığımda platformu kodlamaya başladım. Körüz.Biz'in fikir babası olma kısmını geçersek ben de diğer arkadaşlarım gibi Körüz.Biz ekibinin bir üyesiyim. Körüz.Biz ekibi olarak geliştirdiğimiz projelerle bağımsız körcül yaşamı güçlendirmek için çalışmalar yapıyoruz.
Görme engelli bireylerin bağımsız yaşam süreçlerinde sıkça karşılaştıkları sorunlar neler sizce? Hem dünya hem de Türkiye bağlamında değerlendirebilir misiniz? Sizce sorunlar ve çözüm önerileri ortaklaşıyor mu?
Sorunların büyük ölçüde ortaklaştığını söyleyebiliriz. Hem erişilebilirlik sorunları hem de sosyal çevreye bağlı tutumlar ne yazık ki dünyanın pek çok farklı yerinde benzer şekillerde karşımıza çıkıyor. Son yıllarda özellikle sosyal medya üzerinden bu durumu daha detaylı gözlemleme imkanı buluyoruz. Avrupa veya Amerika'dan paylaşımlarda bulunan körlerin de sokakta, okulda ve kamusal alanlarda ülkemizdekine benzer ayrımcı tutum ve söylemlerle karşılaştıklarını okumak mümkün. Bununla birlikte hiç şüphesiz ki sorunların bir kısmı yaşanılan kültüre, bölgeye ve hatta şehre göre değişebiliyor. Çünkü insanlar ve insanların körlüğe yaklaşımı gerek o toplumun genel gelişmişlik düzeyiyle gerek engelli hareketinin aktif mücadelesi sayesinde farklılaşabiliyor. Kesin olansa şu: Körlerin gündelik yaşama katılımının artması ön yargıların azalmasını ve "sorun" olarak nitelenen durumlara çözümlerin aranmasını sağlıyor.
Okuyucularımızla Körüz.Biz’in niçin kurulduğunu, hangi sorunlara çözüm üretmek üzere çalışmalar gerçekleştirdiğini paylaşabilir misiniz? Hem görme engelli hem de görme engeli bulunmayan bireyler için Körüz.Biz platformunun varlığı neden önemli?
Körüz.Biz fikri çıplak gerçeği yansıtan bir cümleden doğdu: “Bu bilgilere ihtiyacı olan tek kişi ben olamam.” Proje, başlangıçta betimlemeler ve temel körcül ihtiyaçlara ağırlık veriyordu. Kördaşların katılımıyla "Körüz.Biz Ekibi" olduk. İpucu talepleri geldikçe asıl eksikliği duyulan yönün körcül yaşama dair veriler olduğuna karar verdik. “Körcül yaşam" dediğimiz şey aslında kişinin yoğurt yiyiş farklılığı! Örneğin gören biri tavadaki köfteler piştikçe ters-düz edip rastgele yer değiştirir. Gördüğü için köftenin nerede durduğunun pek bir önemi yoktur. Körlerse pişenle pişmeyeni ayırt etmek için farklı yöntemler kullanıyor. Kimisi köfteleri tavanın yarısına koyup bir tarafı pişince boş tarafa alıyor; kimisi köfteleri kendine göre sıralı biçimde tavaya koyuyor; kimisi de tavaya koyduğu köfteleri çevirince pişen tarafa kürdan saplıyor. Tabii "körcül yaşam yöntemleri" mutfakla sınırlı değil. Bilgisayar kullanırken, kıyafet seçerken, temizlik yaparken… Körcül yöntemler bize ait yoğurt yeme tarzını ifade ediyor. İşte tüm bu çözüm yöntemlerine kataloglarımızda yer veriyoruz. Körüz.Biz körcül deneyimlerin paylaşımına aracılık ederek kişilerin kendi çözümlerine ulaşması için bilgi derliyor. Doğrudan körlükten kaynaklanan bazı eksikleri, hataları, gözden kaçanları azaltmak için çözümler sunuyor, içerikler üretilmesine imkan veriyor. En önemlisi de yanıtını bilmediğiniz bir soruyu, o soruya yanıt verebilecek kişilere ulaştırıyor. Bu, bir ipucu talebi de olabiliyor, betimleme isteği de... Körüz.Biz'in anlamı, platforma o an bağlanma amacınıza göre farklılaşıyor. Dün "yarar görenken" ertesi gün "kaynak" olabiliyorsunuz.
Körüz.Biz’de pek çok kategorinin yanı sıra “Severim! & Hoşlanmam!” başlıkları altında karikatürlere yer veriyorsunuz. Bu karikatürlerle amaçladıklarınızdan bahsedebilir misiniz?
Bazen bir şeyi anlatmanın bin bir farklı yolunu bulmanız gerekir. Bu karikatürler, körlerin onlarca kez karşılaştığı olay ve durumları anlatıyor. Karşılaştığında hoşlanmadığı ancak bazen kendi yakın çevresinde dahi değiştirmekte güçlük çektiği pek çok olumsuz tutum anlatılıyor. Bu olumsuz tutumlar bazen basit düşüncesizlikler bazen de ciddi ayrımcılıklar içerebiliyor. Yanı sıra körlerin karşılaştıklarında memnun olduğu davranış biçimlerini de "doğru örnekler" olarak daha çok kişiye ulaştırmaya çalışıyoruz. Yani "Severim! & Hoşlanmam!" projemiz görenlerin, körcül yaşam hakkında bilgilendirilmesine, gözden kaçırdıklarını fark etmesine yönelik. Burada asıl kaynaksa körler. Spot cümleler Körüz.Biz ekibi tarafından değil, platform kullanıcıları tarafından belirleniyor. Körüz.Biz bunların görselleştirilmesine ve yayılmasına aracılık ediyor. Paylaşılan cümleyle aynı düzlemde düşünen kördaşlarımız da bunları doğrudan kendi sosyal çevrelerine aktarabiliyor.
Bağımsız körcül yaşamı desteklemeye yönelik oluşturulan İpuçları içerikleriyle herkesin günlük hayatta uygulayabileceği pratik yöntemler paylaşılıyor. Körüz.Biz’de İpuçlarının yanı sıra Market Önerileri, Betimlemeler ve Doğru Yazım biçimleri gibi birbirinden farklı kategorilerde içeriklere yer verildiğini de biliyoruz. Bu içeriklerin nasıl oluştuğundan, kimlerin bu içeriklere nasıl katkı sağlayabileceğinden bahsedebilir misiniz?
Körüz.biz çok yönlü ve interaktif bir yapıyla çalışıyor. Platforma katkıda bulunmak isteyenlerle platformdan yararlanmak isteyenlere aracılık ediyor. Örneğin, körcül şekilde bir şeyler yaparken bilinenden daha pratik bir çözüm ürettiğinizi düşünüyorsanız platformdaki "İpucu verin!" bağlantısını kullanmanız yeterli. Eğer körcül bir çözüm arayışındaysanız soru sorarak ipucu oluşturulmasını talep edebiliyorsunuz. Aynı şekilde yeni duyduğunuz bir çalgıyı, objeyi bize bildirip betimlenmesini talep edebiliyorsunuz. Körüz.Biz ekibi bu kayıtları "yanıtlanmayı bekleyenler" başlığıyla yayına veriyor. Gören kişiler betimleme taleplerine cevap verirken kördaşlarımızsa körcül ipucu taleplerini yanıtlıyor. Kayıtlar daha sonra yapay zekanın kontrolünde olan bir sistemle servis ediliyor ve sosyal medyada paylaşılıyor.
Bağımsız yaşam görme engelli bireyler için neden önemli? Sizin konuya dair düşünceleriniz nelerdir?
Bağımsız yaşam herkes için önemli. Kör olmanın da bağımsız yaşamı kısıtlayıcı bir durum olmadığı konusunda oldukça netiz. Burada "bağımsız yaşam"dan en başta "kendi özgür seçimlerini yapabilme"yi anlıyoruz. Bu; istediğiniz yere, istediğiniz saatte, istediğiniz araçla ve istediğiniz kişiyle gitmek de olabilir; ilgi ve yetenekleriniz doğrultusunda istediğiniz eğitimi almak ve bu alanda üretime katılıp ekonomik özgürlüğünüzü elde etmek de olabilir. Örnekler çoğaltılabilir ancak konu ne olursa olsun, büyük ya da küçük her türden fiziksel ve toplumsal bariyerin kaldırılması körlerin bağımsız yaşamıyla doğrudan ilgili. Bu bağlamda körlerin bağımsız yaşamını engelleyici veya kısıtlayıcı koşulların varlığı, temel insan haklarının doğrudan veya dolaylı olarak ihlal edilmesi anlamına gelir.
Kör demeyi tercih ettiğinizi biliyoruz, neden görme engelli yerine kör demeyi tercih ediyorsunuz?
Çünkü biz körüz! Söylediğiniz üzere bu bir "tercih". Platformumuz https://www.gormeengelliyiz.biz.tr adresinden de hizmet veriyor. Bize göre önemli olan sözcük/tanım değil, bunlara yüklenen anlam. "Kör" sözcüğü doğrudan bizi tanımlayan bir ifade, "görme engelli" ise "gören"i referans alarak "gören" üzerinden dolaylı bir tanımlama. "Görme engelli" tanımını kullanmayı seven arkadaşlarımızsa, "kör" sözcüğüne yüklenen olumsuz anlamları gerekçe göstererek tercihini şekillendiriyor. Bir grubun kimliğini işaret eden bir sözcük, hakaret veya aşağılama amacıyla kullanılıyorsa doğru davranış nedir? Aşağılayıcı tavrı bırakıp grubun kimliğini tanımlayan sözcüğü mü değiştirmeliyiz yoksa o sözcüğün bir hakaret olmadığını mı ifade etmeliyiz? Ne dersek diyelim, körlük bir gerçeklik. Kör olmak ayıp veya utanılacak bir şey değil ki "kör" demek yanlış olsun. Şunu da söylemeliyiz ki, körlerin büyük bir kısmı, "kör" veya "görme engelli" gibi ifadelere görenler kadar takılmıyor çünkü kişi, ön yargıya sahipse "kör" de dese "âmâ" da dese "görme engelli" de dese ön yargı hepsine eşlik ediyor. Diğer gerçekse şu: Platform kullanıcılarının %95'i www.koruz.biz alan adını tercih ediyor.
Çalışmalarınızda okuyucularımızın size destek olabileceği alanlar var mı? Körüz.Biz için, çalışmalarınıza katkı sunmak için neler yapabilirler? Okuyucularımıza iletmek istediğiniz son bir mesajınız var mı?
Her türlü katkı, destek ve iş birliğine açığız. Şu sıralar en çok "Severim! & Hoşlanmam!" spotlarına ait görsel üretiminde zorluk çekiyoruz. Bir gerçek var: Tek bir kişi birçok şeyi değiştirebilir. Belki de o kişi sizsinizdir. Körüz.Biz'in sosyal medya hesaplarını takip ederek, paylaşımların yayılmasına katkı sağlayarak, sitedeki betimleme taleplerine göz atarak bir şeyleri değiştirmek mümkün. Çünkü siz veya bir arkadaşınız yarın sokakta bir körle karşılaşabilir. Birkaç tıklama, uygun yaklaşım tarzını getirebilir.
Körüz.Biz'in tüm çalışmalarına https://koruz.biz/ adresinden ulaşabilirsiniz.